Syndrom Płaskiej Główki

Dzieci rodzą się z miękkimi głowami co pozwala na przystosowanie ich do potrzeb szybko rosnącego w pierwszym roku życia mózgu. Właśnie ta cecha przyczynia się do tego, że głowy maleńkich dzieci łatwo się odkształcają.
Przejście przez kanał rodny podczas porodu może spowodować, że głowa noworodka będzie początkowo  miała nieco stożkowaty lub wydłużony wygląd. Jest więc zupełnie normalne, że głowa dziecka, która jest złożona z kilku kości, które dopiero później się zrosną razem, może być nieco odkształcona przez parę pierwszych dni lub tygodni po porodzie.
Jeżeli jednak dziecko „dorobi się” trwalszego spłaszczenia na którejkolwiek części głowy może się okazać, że cierpi  na syndrom płaskiej główki – czyli tak zwaną plagiocefalię pozycyjną.  Syndrom płaskiej głowy zazwyczaj pojawia się jeżeli dziecko śpi w jednej i tej samej pozycji lub gdy ma problemy z mięśniami szyjnymi. Syndrom nie wpływa w żaden sposób na rozwój mózgu ani też nie powoduje trwałych zmian w wyglądzie dziecka i na szczęście nie wymaga chirurgicznej interwencji. Zazwyczaj proste zabiegi takie jak zmienianie pozycji dziecka podczas snu, czy trzymanie dziecka na rękach czy też zabawa z dzieckiem na brzuchu mają pozytywny wpływ na stopniową redukcję spłaszczenia.

Przyczyny
Najczęstszą przyczyną spłaszczonej główki jest ułożenie dziecka podczas snu. Ponieważ niemowlęta spędzają bardzo dużo czasu leżąc na plecach ich głowy mogą ulec odkształceniu. Umieszczanie dzieci w urządzeniach w które wymagają  pozycji leżącej lub półleżącej (siedzonko samochodowe, wózek, niektóre nosidełka, huśtawki itd) może dodatkowo się do tego przyczyniać.
Wcześniaki są znacznie bardziej podatne na spłaszczenie głowy. Ich czaszki są jeszcze miększe niż dzieci urodzonych w terminie. Dodatkowo, ze względu na ich delikatność i stan medyczny, który zazwyczaj wymaga pobytu na oddziale intensywnej terapii, dzieci urodzone przed czasem spędzają jeszcze więcej czasu w pozycji leżącej z bardzo ograniczoną możliwością jej zmiany.
Syndrom płaskiej główki może się pojawiać u dzieci nawet jeszcze przed urodzeniem, jeżeli głowa jest uciskana przez kość miednicy lub przy ciąży mnogiej, przez rodzeństwo. Istotnie, w wielu przypadkach ciąży bliźniaczych dzieci rodzą się z syndromem płaskiej głowy.
Pozycja dziecka w łonie matki może również czasem prowadzić do kręczu szyi  (torticollis), który również prowadzi do spłaszczenia głowy. Dzieci cierpiące na kręcz mają znaczny problem z odwracaniem  głowy ze względu na przykurcz mięśni z jednej strony karku. Ten przykurcz powoduje również, że niemożność odwracania głowy zmusza je do trzymania jej w jednej pozycji – co może prowadzić do spłaszczenia.
Równocześnie, u niektórych dzieci z syndromem płaskiej głowy może rozwinąć się kręcz. Ponieważ odwracanie głowy i poruszanie nią wymaga ogromnego wysiłku, dzieci z poważnym spłaszczeniem głowy  mają tendencję do trzymania głowy w tej pozycji co prowadzi do przykurczu mięśni szyi które nie są używane wystarczająco.

Oznaki i symptomy
Spłaszczenie główki jest czymś co rodzice mogą łatwo rozpoznać i zauważyć. Zazwyczaj, tył głowy dziecka jest spłaszczony z jednej strony i ilość włosów z tej strony jest nieco mniejsza. Patrząc z góry na główkę dziecka, można zauważyć, że ucho z tej strony która jest spłaszczona może być nieco bardziej odstające. W bardziej drastycznych przypadkach syndrom spłaszczonej głowy prowadzi do tego, że ze strony przeciwnej niż spłaszczona, głowa może tworzyć znaczną wypukłość i prowadzi do tego, że czoło dziecka będzie niesymetryczne.  Jeżeli przyczyną jest kręcz, tę nierówność można również zaobserwować w szyi, szczęce i twarzy.

Diagnoza
Lekarz zazwyczaj diagnozuje syndrom płaskiej głowy na podstawie wizualnej oceny i obserwacji dziecka. Aby wykryć kręcz szyi, lekarz może obserwować dziecko w jaki sposób porusza ono głową i jak używa mięśni szyi. Prześwietlenia, dodatkowe badania i testy laboratoryjne czy badanie tomogramowe nie są zazwyczaj konieczne.
Lekarz zazwyczaj decyduje się  monitorować dziecko na przestrzeni kilku wizyt aby zaobserwować zmiany w kształcie głowy. Jeżeli zmiany pozycji dziecka w czasie snu wpłyną pozytywnie na kształt główki dziecka i zacznie ona odzyskiwać okrągły kształt wtedy wiadomo,  że problem jest związany z syndromem płaskiej głowy. Jeżeli nie, może to oznaczać, że odkształcenie jest wynikiem innego schorzenia, kraniosynostozy (Craniosynostosis) .

Leczenie
Jeżeli dziecko ma syndrom płaskiej główki, który jest spowodowany jego pozycją podczas snu jest kilka rzeczy, które można zrobić aby zredukować spłaszczenie:

Zmieniaj ułożenie główki dziecka podczas snu. Przekładaj główkę dziecka z prawej strony na lewą i z lewej na prawą, kiedy dziecko odpoczywa na plecach. Mimo tego, że dziecko będzie się kręciło w nocy i samo zmieni pozycję, warto przekładać dziecku główkę tak aby strona spłaszczona chociaż przez jakiś czas była odciążona i nie dotykała materaca. Amerykańska Akademia Pediatrii nie zaleca podkładania klinów, poduszek  czy innego rodzaju rzeczy mających przytrzymać dziecko w jednej pozycji.

Zmieniaj pozycję dziecka w łóżeczku. Przyjrzyj się w jakiej pozycji dziecko leży w łóżeczku. Większość prawo-ręcznych rodziców nosi dziecko na lewej ręce i zazwyczaj kładzie dziecko z główką zwróconą w lewo. Niemowlę więc musi odwrócić głowę w prawo aby mieć możliwość obserwowania pomieszczenia; faktycznie, kręcz szyi z prawej strony wraz z prawostronnym spłaszczeniem jest znacznie częstszy niż ten lewostronny.  Niezależnie od tego z której strony występuje spłaszczenie,  zmiana  ułożenia dziecka w łóżeczku tak aby zachęcić malucha do aktywnego odwracania głowy w drugą stronę pomoże odciążyć spłaszczoną część główki.

Noś dziecko na rękach.  Ogranicz ilość czasu jaki dziecko spędza leżąc na plecach lub w pozycji w której główka jest oparta o płaską powierzchnię (siedzonko samochodowe, spacerówka, huśtawka, itd) Jeżeli, na przykład, bobas zaśnie podczas podróży w siedzonku samochodowym, wyjmij je z niego zaraz po powrocie do domu zamiast pozwolić mu drzemać w siedzonku. Bierz często dziecko na ręce i trzymaj w takiej pozycji aby główka mogła „odpocząć” od nacisku.

Zachęcaj malucha do zabawy na brzuszku. Daj dziecku możliwość aby spędzało więcej czasu na brzuszku, kiedy jest rozbudzone w dzień. Ta pozycja nie tylko umożliwia kształtowanie i rozwijanie mięśni szyi i pleców i odciąża główkę ale również wpływa pozytywnie na rozwój dziecka w inny sposób. Nowa perspektywa, jakiej dziecko nabywa rozglądając się z pozycji na brzuchu, dostarcza dziecku nowych wrażeń i pozwala odkrywać inne aspekty otaczającego je świata. Dodatkowo, pozycja na brzuchu wzmacnianie mięśnie szyi i pleców co pozwoli dziecku na to, że nauczy się podnosić i podpierać rękami. To z kolei pozwoli rozwinąć mięśnie potrzebne do siedzenia i raczkowania. Oczywiście, podczas zabaw na brzuszki nie zostawiaj malucha bez nadzoru.

Z racji tego, że większość niemowląt z plagiocefalią pozycyjną przejawia również jakiś stopień kręczu lekarz może również zalecić fizjoterapię i ćwiczenia do wykonywania w domu. Fizjoterapeuta może pokazać nam ćwiczenia jakie należy wykonywać z dzieckiem. Zazwyczaj są to ćwiczenia rozciągające, mające charakter stopniowy i postępowy. Większość z nich będzie polegała na tym by rozluźnić i rozciągnąć mięśnie szyi w stronę przeciwną do przykurczu. Z czasem mięśnie szyi dziecka wydłużą się i rozluźnią i szyja się wyprostuje samodzielnie. Mimo tego, że ćwiczenia są proste, bardzo ważne jest aby wykonywać je poprawnie.

Z dziećmi u których spłaszczenie głowy jest bardzo poważne i wymienione wyżej techniki nie wpłyną na poprawę tego stanu w  czasie  2 do 3 miesięcy, lekarz może specjalny  przepisać formowany na zamówienie kask lub też specjalną opaskę formującą.  Nie u wszystkich dzieci jednak kaski eliminują syndrom płaskiej głowy i dzieci z ciężkim przypadkiem kręczu wykazują lepsze efekty jeżeli chodzi o ich działanie. Taki formowany na zamówienie kask najlepiej działa kiedy dziecko jest w wieku 4 miesiące do roku, gdyż wtedy dziecko najszybciej rośnie i kości czaszki są bardzo plastyczne. Jego działanie polega na tym, że delikatnie ale bezustannie wywiera nacisk na rosnące kości czaszki powodując, że przyjmują one normalny (a nie spłaszczony) kształt.

Nigdy nie należy używać takich rzeczy jak kask czy opaska bez uprzedniej konsultacji z lekarzem dziecka, gdyż może to dziecku zaszkodzić a nie pomóc. Tylko niewielki odsetek dzieci wymaga noszenia kasku a decyzja o tym, czy kask jest konieczny jest podejmowana na podstawie indywidualnej oceny małego pacjenta i diagnozy lekarza.

Perspektywa na przyszłość.
Rodzice dzieci z syndromem płaskiej główki nie powinni się martwić gdyż perspektywy na ich przyszłość nie są wcale gorsze. W miarę ich rozwoju i wzrostu, dzieci naturalnie zaczynają zmieniać pozycję podczas snu –znacznie częściej niż w niemowlęctwie, co pozwala na zmienianie pozycji głowy.
Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca aby kłaść dziecko do spania na plecach, jednakże kiedy dziecko umie samo zmieniać pozycję z pleców na brzuszek można mu pozwolić aby wybierało pozycję w której jest mu najwygodniej bez ciągłej konieczności przewracania je na plecy.
Generalnie przyjęte jest, że u dziecka które potrafi samo siedzieć istniejące spłaszczenie główki nie ulegnie pogorszeniu. A z czasem, w miarę rośnięcia kości czaszki nawet dość znaczne spłaszczenia zanikają. Istnieje szansa, że głowa dziecka z syndromem płaskiej główki nigdy nie będzie idealnie symetryczna ale w wyniku działania różnych faktorów rozwojowych to spłaszczenie będzie praktycznie niewidoczne.  Dodatkowo, w późniejszym dzieciństwie twarz dziecka nabiera większej wyrazistości i przyciąga więcej uwagi niż cała reszta głowy. Również pojawienie się większej ilości włosów i fakt, że dzieci są bardziej energiczne i ruchliwe odciąga uwagę od kształtu głowy. Doświadczenie i badania kliniczne wykazują, że do czasu pójścia do szkoły spłaszczona głowa nie stanowi dla dziecka ani estetycznego ani socjologicznego problemu. Najważniejsze jest to, by pamiętać, że spłaszczona głowa w żaden sposób nie wpływa na rozwój mózgu ani nie powoduje uszkodzenia mózgu ani opóźnienia w rozwoju.

Zapobieganie
Niemowlęta zawsze powinny być kładzione do snu na plecach w celu zminimalizowania wystąpienia zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej (Sudden Infant Death Syndrome, SIDS), mimo tego, że ta pozycja może doprowadzić do spłaszczenia główki dziecka.  Stosowanie wyżej wymienionych technik takich jak zmienianie pozycji głowy w nocy i zapewnienie dziecku wystarczającej ilości czasu na brzuchu redukuje znacznie stopień spłaszczenia.

Zastrzeżenie: Zamieszczone na stronie informacje o charakterze medycznym nie mogą stanowić podstawy do samodiagnozy, leczenia, lub podejmowania innych działań związanych ze zdrowiem. Informacje te nie są również poradą medyczną. Przy podejmowaniu decyzji dotyczących zdrowia należy zawsze korzystać z porady lekarza.