Dziecko samo w domu – jak przygotować pociechę

W którymś momencie, zazwyczaj kiedy dziecko jest w wieku szkolnym, rodzice zaczynają rozważać możliwość pozwolenia mu na zajmowanie się samym sobą. Dbanie o siebie i zajmowanie się sobą może być dla dziecka bardzo pożytecznym doświadczeniem. Pomaga budować poczucie niezależności, odpowiedzialności, dodaje dziecku pewności siebie i wiary we własne możliwości. Aczkolwiek, wszystko zależy od tego czy dziecko jest gotowe na nowe wyzwanie. Pozostawienie samemu sobie dziecka, które nie jest gotowe na taką zmianę, może być dla niego przerażające  i prowadzić do czasem niebezpiecznych następstw.
Usamodzielnianie się dziecka jest procesem, który zaczyna się bardzo wcześnie, ale świadome dążenie do budowania własnej niezależności i samodzielności przychodzi z wiekiem i doświadczeniami. Jeżeli ten proces przebiega normalnie, choć u każdego dziecka będzie to wyglądało inaczej, to w okolicach lat 10 można się spodziewać pewnych znaków i sygnałów, które mówią rodzicom o tym, że dziecko jest gotowe na zmiany.

Kiedy wiadomo, że dziecko jest gotowe?

Nie ma ściśle określonego wieku, kiedy możemy powiedzieć jednoznacznie, że  dziecko jest na tyle dojrzałe i ma wystarczająco dużo zdrowego rozsądku, aby mogło pozostać samo w domu. W każdej rodzinie będzie to wyglądało inaczej i będzie zależało od innych czynników. W którymś momencie jednak dzieci zaczną przejawiać oznaki gotowości do tego aby zostać same. Wśród tych znaków znajdzie się:
– wyrażanie chęci pozostania samemu i gotowość do tego. Dzieci, które są płochliwe, bojaźliwe i wyrażają niechęć do samotnego przebywania, ewidentnie nie są na to gotowe;
– bycie odpowiedzialnym – dziecko musi wykazywać chęci zaakceptowania odpowiedzialności, a także przejawiać świadomość potrzeb własnych i innych,
– umiejętność podejmowania niezależnych decyzji po rozważeniu danych opcji,
– umiejętność komunikowania się w sposób otwarty i bezproblemowy. Dziecko powinno umieć rozmawiać z rodzicem o rzeczach które je interesują, ale też o rzeczach, których się obawia. Dobra komunikacja na linii rodzic(opiekun)- dziecko jest niezbędna, aby rozwiać wszelkie niepokoje  i zażegnać potencjalne problemy jakie mogą być związane z pozostawaniem dziecka samego w domu.

Na ogół dzieci, które potrafią same wstać i wybrać się do szkoły na czas, rozwiązywać większość problemów indywidualnie, odrobić samodzielnie pracę domową i wykonywać drobne prace w domu przy minimalnym nadzorze, pamiętają o powiadomieniu rodzica gdzie idą, z kim i kiedy wrócą, przejawiają cechy, które są niezbędne do samodzielnego funkcjonowania. U wielu dzieci te umiejętności pojawiają się między 10 i 12 rokiem życia.  Jeżeli nasza pociecha wykazuje oznaki gotowości, możemy zacząć brać pod uwagę pozwolenie jej na większą samodzielność.
Ale zanim to się stanie, musimy wziąć jeszcze kilka czynników pod uwagę:
– bezpieczeństwo – to w jakiej okolicy mieszkamy i w jakich warunkach dziecko musiałoby pozostać samo;
– pomoc – obecność innych dorosłych w pobliżu w czasie nieobecności rodzica, dorosłych których w razie potrzeby można by poprosić o pomoc;
– czas – jak długo nasza pociecha będzie przebywała sama.

Jeżeli mieszkamy w niezbyt bezpiecznej okolicy, a w pobliżu nie ma dorosłych na których pomoc można by liczyć w razie nagłego wypadku, lub jeżeli dziecko musiało by zostać samo przez bardzo długi okres czasu, lepiej rozważyć jakąś formę opieki, nawet jeżeli dziecko wydaje się gotowe na to, aby zostać samo.

Przygotowanie do zostawienia dziecka w domu

Jeżeli już zdecydowaliśmy, że dziecko jest gotowe zostać samo, kolejnym krokiem będzie dostarczenie mu informacji, które mu będą potrzebne w nowej sytuacji i przygotowanie do przyjęcia nowej odpowiedzialności.
Dzieci, które zostają same w domu muszą wiedzieć, jak  się zachować i jak reagować w konkretnych sytuacjach, takich jak:
– przebywanie w zamknięciu,
– bycie wystraszonym,
– bycie znudzonym,
– bycie samotnym,
– kłótnie z rodzeństwem.
Powinny znać zasady panujące w domu i dotyczące:
– wychodzenia z domu,
– przyprowadzania do domu przyjaciół i znajomych,
– gotowania i używania sprzętu kuchennego,
– przygotowywania odpowiednich posiłków i przekąsek,
– rozmawiania przez telefon,
– obowiązków domowych do wykonania pod nieobecność rodziców.
Dzieci, które mogą zostać same w domu powinny umieć komunikować się przez telefon, a także:
– znać odpowiednie numery telefonów pod które powinny dzwonić w nagłych wypadkach,
– wiedzieć jak rozmawiać przez telefon w nagłych przypadkach, jakich informacji udzielić,
– wiedzieć jak odbierać telefon i co mówić kiedy ktoś zadzwoni,
– potrafić ocenić w jakiej sytuacji powinno i w jakiej nie powinno się dzwonić do, lub wzywać na pomoc rodziców lub innych dorosłych.
Powinny mieć także pojecie na temat bezpieczeństwa, umieć ocenić sytuację i odpowiednio zareagować gdy:
– ktoś nieoczekiwanie zapuka do drzwi,
– potrzeba otworzyć lub zamknąć okna,
– jest zaczepione przez obcą osobę w drodze do domu,
– myśli, że ktoś obcy jest w domu, kiedy do niego wracają np. po szkole,
– ktoś nieodpowiednio się wobec nich zachowuje i nieodpowiednio je dotyka.
I oczywiście powinno znać zasady bezpieczeństwa w domu, takie jak:
– bezpieczeństwo w kuchni (używanie narzędzi i urządzeń kuchennych)
– co robić jeżeli poczuje zapach gazu czy dymu i jak się zachować w przypadku pożaru,
– co robić podczas gwałtownych burz i innych wydarzeń pogodowych,
– podstawowe zasady pierwszej pomocy i wiedza gdzie jest apteczka i jak jej używać, oraz kiedy wezwać pomoc.
Przekazanie dziecku tej wiedzy i niezbędny trening zapewni mu pewność siebie i wiarę we własne możliwości, a także pomoże mu odnaleźć się w każdej sytuacji.  Pamiętajmy o tym, żeby informacje przekazywać dziecku stopniowo a nie wszystkie na raz. Zbyt dużo informacji może spowodować, że dziecko będzie miało problem z ich przyswojeniem i zapamiętaniem. Najłatwiejszy sposób to regularne prezentowanie dziecku konkretnych sytuacji i  sprawdzanie jak się w nich zachowa.

Ustanowienie okresu próbnego:

Dziecku, które nabyło już umiejętności i wiedzę potrzebną do samodzielnego zostawania w domu, dobrze jest zorganizować okres próbny w którym będzie mogło i musiało samo o siebie zadbać, ale z rodzicem w tle. Podczas tego okresu próbnego rodzic powinien często rozmawiać z dzieckiem, sprawdzając jak się czuje w nowej sytuacji i jak sobie radzi z nowymi obowiązkami. Warto również często przypominać o zasadach jakie panują w domu i zasadach bezpieczeństwa, gdyż dzieci i młodzi ludzie często zapominają o informacjach, których nie używa się na co dzień. A ta rzadko używana wiedza, jak na przykład co robić na wypadek pożaru, może któregoś dnia okazać się krytyczna.
Pamiętajmy również, żeby dziecko od początku miało świadomość, że okres próbny jest tymczasowy i  dziecko może go w każdej chwili przerwać,  jeżeli nie czuje się komfortowo zostając samo. Także rodzic może zakończyć okres próbny jeżeli widzi, że dziecko nie radzi sobie w sytuacji.
Dzieci które są emocjonalnie przygotowane i mają odpowiednią wiedzę i umiejętności mają szansę w tym czasie się sprawdzić i wiele się nauczyć.

 Kiedy legalnie można zostawić dziecko samo?

Rozważając możliwość zostawienia dziecka samego w domu, rodzic czy prawny opiekun musi wziąć pod uwagę wszystkie elementy ryzyka. Z jednej strony jest potencjalne zagrożenie, które dotyczy dziecka pozostawianego w domu, ale nie jest to jedyne ryzyko. Rodzic, czy ktokolwiek jest prawnym opiekunem dziecka musi pamiętać, że podejmując pewne decyzje też ryzykuje. Wedle prawa, rodzic jest legalnie odpowiedzialny za życie, zdrowie i bezpieczeństwo swoich dzieci do czasu aż osiągną pełnoletniość. Częścią tej odpowiedzialności jest zapewnienie dziecku odpowiedniego nadzoru i opieki. W pewnych okolicznościach, rodzic może zostać oskarżony o zaniedbanie czy porzucenie, jeżeli dziecko bez tej opieki pozostawi. Taka sytuacja może doprowadzić do odebrania dziecka rodzicom,  umieszczenia go w rodzinie zastępczej do czasu, kiedy sąd uzna to za bezpieczne i do rozmaitych konsekwencji prawnych, które dotkną zarówno dziecko jak i rodzica.
Prawo w stanie Illinois określa mianem zaniedbania (ang. neglect) po części, pozostawienie przez rodzica lub opiekuna prawnego osoby nieletniej poniżej 14 roku życia bez nadzoru na nierozsądny, bądź nadmiernie długi(ang. unreasonable) okres czasu, bez uwagi na jej stan zdrowia mentalnego lub fizycznego, jej bezpieczeństwo czy dobrobyt (Juvenile Court Act, 705 ILCS 405/2-3(1)(d)) .

Na jak długo można dziecko pozostawiać samo?

Co się kwalifikuje jako „nierozsądny” bądź „nadmiernie długi” okres czasu? Na to pytanie też nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Dlatego, kiedy zastanawiamy się nad zostawieniem dziecka samego w domu, nieważne czy długo czy krótko, musimy rozważyć wszystkie czynniki ryzyka. To co jest dopuszczalne w niektórych okolicznościach, może być uznane za zaniedbanie czy porzucenie w innych. I właśnie ze względu na to, że każda sytuacja jest wyjątkowa, nie ma jednoznacznych wytycznych, które determinują konkretny set okoliczności, czy czas, jaki musi upłynąć aby doszło do zaniedbania czy porzucenia. Podczas decydowania o tym, czy dziecko było pozostawione na nierozsądną ilość czasu i czy rodzic/opiekun prawny dopuścił się zaniedbania, sąd bierze pod uwagę 15 konkretnych czynników, wśród których znajduje się, między innymi, wiek dziecka, miejsce, czas dnia, specjalne potrzeby dziecka i to gdzie i jak długo rodzic przebywał.

Dobro dziecka jest najważniejsze.

W myśl tej zasady zarówno rodzice jak i opiekunowie odpowiedzialni za dobro dziecka muszą rozważyć dokładnie wiele czynników zanim zdecydują zostawić dziecko samo i to niezależnie od tego czy dziecko będzie samo przez pół dnia czy  przez  15 minut.
Jeżeli kierujemy się dobrem dziecka, nasze decyzje będą to odzwierciedlać. Jeżeli nasza pociecha jest gotowa na samodzielne spędzanie czasu, to dobrze – pomoże jej to rozwinąć własną niezależność i wzmocni pewność siebie. Jeżeli natomiast próbujemy na siłę uniezależnić dziecko, które nie jest na to gotowe, możemy doprowadzić do sytuacji potencjalnie niebezpiecznej nie tylko dla dziecka, ale też dla rodzica. A przecież nie o to chodzi.

Decyzja o pozwoleniu młodemu człowiekowi na zostawanie samemu w domu nie jest rzeczą łatwą. Ani dla rodzica, który zawsze się będzie o swoje dziecko troszczył, ani dla dziecka, które zdaje sobie sprawę z wagi tej decyzji. Jeżeli proces przygotowania przebiegnie pomyślnie i dziecko jest wystarczająco duże i gotowe na to aby się usamodzielnić, to możemy się spodziewać jedynie pozytywnych rezultatów.  Nie stanie się to w ciągu jednego wieczoru czy, prawdopodobnie, nawet tygodnia, ale stopniowe uniezależnienie się pociechy we własnym tempie i dostosowane do naszych warunków przyniesie najlepsze efekty. W tym przygotowaniu można się wesprzeć pomocami takimi jak lista pytań na które odpowiedzi pozwolą nam ocenić czy nasza pociecha jest gotowa na zajmowanie się sama sobą, czy też lista niezbędnych kontaktów telefonicznych. Linki do obu załączamy pod artykułem. Powoli, z czasem nasze pociechy się usamodzielnią a my będziemy mogli je spokojnie i bez obaw zostawiać wiedząc, że sobie poradzą.

Źródła: https://www.illinois.gov/dcfs/safekids/safety/Pages/Preparing-Your-Children-to-Stay-Home-Alone.aspx
http://ccrs.illinois.edu/parents/childrenathomealone.html
http://www.ilga.gov/legislation/ilcs/fulltext.asp?DocName=070504050K2-3

listy:
http://ccrs.illinois.edu/parents/documents/SELFCARE.pdf
http://ccrs.illinois.edu/parents/documents/EmergList.pdf