Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o polskich szkołach

O tym jak funkcjonują polskie szkoły w Illinois opowiadają nam:

Ewa Koch – prezes Zrzeszenia Nauczycieli Polskich, nauczyciel i dyrektor  w szkole kardynała Stefana Wyszyńskiego

Helena Sołtys – wiceprezes Zrzeszenia Nauczycieli Polskich, szkoła im. Mikołaja Kopernika w Niles

Anna Rosa – wiceprezes Zrzeszenia Nauczycieli Polskich, szkoła im. Tadeusza Kościuszki,

Halina Żurawski – kolporter Zrzeszenia Nauczycieli Polskich, szkoła Maksymiliana Marii Kolbe

Urszula Gawlik – członek zarządu ZNP, dyrektor szkoły im. Tadeusza Kościuszki

Ile jest polskich szkół w aglomeracji chicagowskiej i gdzie są ich największe skupiska?

 W tej chwili mamy 45 szkół polskich. Największe ich skupiska są na północy Illinois. Siłą rzeczy najwięcej szkół znajduje się tam, gdzie mieszka najwięcej Polaków, na przykład w rejonie Norridge, Harwood Heights, River Grove. Zasada jest taka, że tam, gdzie przenoszą się Polacy, powstaje kolejna polska szkoła. Z reguły takie placówki na początku są niewielkie, a z czasem rozrastają się. Mamy przykłady szkół, które zaczynały skromnie, od 50, 60 dzieci, a w tej chwili uczęszcza do nich nawet 400 uczniów. Zwykle odbywa się to w ten sposób, ze rodzice uczniów polecają szkołę kolejnym osobom.

Jak duże są polskie szkoły i ilu średnio uczniów do nich uczęszcza?

Największą szkołą jest w tej chwili szkoła im. Fryderyka Chopina w Palatine. Był taki moment, że uczyło się tam około tysiąca pięciuset polskich dzieci. W tej chwili do szkoły im. Chopina uczęszcza ponad tysiąc trzystu uczniów. Duża jest także szkoła im. Tadeusza Kościuszki, która miała trzy lokalizacje, choć teraz będzie miała dwie – w Chicago i River Grove. Ale są także placówki małe, np. Polska Szkoła im. Św. Stanisława Biskupa i Męczennika z 35 uczniami. Wszystko zależy od migracji Polaków na terenie aglomeracji chicagowskiej.

30 lat temu szkoły polskie na przedmieściach można było policzyć na palcach jednej ręki, większość z nich znajdowała się na terenie Chicago. Teraz, wraz z przenoszeniem się Polaków na przedmieścia, naturalną koleją rzeczy powstają tam także szkoły.

Czy istnieją polonijne szkoły katolickie, a jeśli tak, to czy ich program różni się od szkół świeckich?

 Szkoły polonijne trochę różna się od siebie i są różnie zarządzane. Jeden rodzaj to szkoły zakładane w parafiach z inicjatywy księży i rodziców. W takiej placówce dyrektorem może być osoba świecka, siostra zakonna, albo sam ksiądz. W tego typu szkołach zawsze jednym z przedmiotów jest religia. Inny typ szkół to placówki zakładane przez komitet rodzicielski. Rodzice zwykle zatrudniają osobę zarządzająca szkołą od strony pedagogicznej. Rola rodziców powinna ograniczać się do znalezienia lokalu i zebrania pieniędzy na opłaty. Komitet rodzicielski nie powinien wpływać na program, dobór podręczników oraz metody nauczania. Kolejny rodzaj szkół to placówki zakładane przez osoby prywatne, które wynajmują lokal, zatrudniają nauczycieli i ustalają opłatę za uczęszczanie na zajęcia. W takich szkołach zazwyczaj nie działają komitety rodzicielskie. Decydujący głos we wszystkich sprawach ma właściciel szkoły.

Warto dodać, że nauka religii jest także w szkołach świeckich, nie tylko katolickich.

Jakie warunki i wymogi prawne należy spełnić by założyć polską szkołę?

 Osoby zakładające szkołę powinny uregulować status prawny placówki zakładając korporację. Z reguły powstają jako organizacje non profit.

Jakie są koszty posłania dziecka do polskiej szkoły?

 Koszty nauki zależą od tego gdzie znajduje się szkoła i ile wynoszą opłaty za czynsz. Im droższy jest wynajmowany przez szkołę budynek, tym wyższe opłaty pobierane są od rodziców. Czesne jest bardzo zróżnicowane, ale w tej chwili nie ma już chyba niższych opłat, niż 300 dolarów rocznie. Istnieją placówki, gdzie rok nauki kosztuje jednak dużo więcej. W niektórych placówkach osobno płaci się za zajęcia z religii. Podobnie jest z zajęciami dodatkowymi typu taniec, muzyka czy kółko szachowe. W niektórych szkołach dzieci mogą w nich brać udział za darmo, w ramach rocznej opłaty, w innych rodzice, muszą płacić za nie dodatkowo. Często duże szkoły, do których uczęszcza na przykład ponad tysiąc dzieci mają niższe opłaty, ponieważ mają większą swobodę w gospodarowaniu funduszami, niż placówki, w których uczy się kilkudziesięciu uczniów. Trzeba jednak pamiętać, że w małych szkołach klasy są mniejsze i liczą kilku, najwyżej kilkunastu uczniów, a w dużych placówkach klasa może liczyć ponad dwadzieścia osób.

Czy opłaty są uzależnione od wieku dziecka?

Liceum jest droższe, niż szkoła podstawowa. Na zniżki w opłatach mogą liczyć rodzice dzieci z rodzin wielodzietnych. W wielu szkołach rodzice płacą pełną kwotę za pierwsze posłane do szkoły dziecko, a za każde kolejne opłaty są już niższe. Często czwarta pociecha uczy się za darmo.

W jaki sposób zapisać dziecko do polskiej szkoły? Jakie dokumenty przygotować?

Główne kryterium to wiek. Wiele szkół posiada klasy przedszkolne, do których przyjmowane są dzieci od 3 lat. Nauka w przedszkolu przygotowuje dzieci do podjęcia nauki pisania i czytania w języku polskim. W wieku pięciu lat dziecko może się już uczyć w klasie zerowej. Są szkoły, które wymagają, by dziecko – zanim pójdzie do pierwszej klasy – zaliczyło zerówkę. Jednolitych przepisów nie ma. Jeżeli dziecko zmienia szkołę, to wymagane są świadectwa z poprzedniej.

Podczas zapisywania dziecka do szkoły rodzice muszą wypełnić kwestionariusz w którym padają pytania na przykład o stan zdrowia dziecka (chroniczne schorzenia, alergie), kto może odbierać ucznia ze szkoły i tak dalej. Szczególnie zwracamy uwagę rodzicom, by podali informacje o ewentualnych alergiach, dla bezpieczeństwa swojej pociechy. Ten problem dotyczy coraz większej liczby dzieci.

Rodzice powinni upewnić się jak wygląda kwestia ubezpieczenia dzieci podczas przebywania w szkole, a także poza nią, na przykład na wycieczkach, czy podczas wyjść do kina.

Czy dzieci zdają jakieś egzaminy? W jaki sposób odbywa się przydział do klas? Przecież nie wszystkie dzieci w takim samym stopniu posługują się językiem polskim?

Stopień znajomości języka nauczyciel zwykle jest w stanie ocenić po kilku minutach rozmowy. Jeśli dziecko komunikuje się po polsku, nawet w stopniu podstawowym, to kryterium przydziału do konkretnej klasy jest wiek. W przypadku dzieci wyłącznie angielskojęzycznych, lub bardzo słabo komunikujących się po polsku (często dotyczy to dzieci z rodzin mieszanych), rozwiązaniem jest umieszczenie ich w klasach z nauczaniem poziomowym, gdzie nauka języka polskiego odbywa się stopniowo.

Testy, czy egzaminy z reguły przejść muszą uczniowie przyjeżdżający z Polski, albo przenoszący się na przykład z innego stanu, w którym uczęszczali do szkoły, ale nie posiadają świadectw. Na podstawie wyników sprawdzamy jaki jest poziom wiedzy ucznia i kierujemy go do odpowiedniej klasy.

W niektórych szkołach jest także możliwość skończenia edukacji wcześniej. Dotyczy to szczególnie uzdolnionych uczniów. Wtedy przeprowadzane są testy, które pozwalają przenieść dziecko do wyższej klasy.

Czy nauka w szkołach polskich odbywa się tylko w soboty? Ile trwa rok szkolny, kiedy się zaczyna i kiedy kończy?

Rok szkolny zaczyna się w większości szkół po święcie Labor Day, czyli tak, jak w chicagowskich  szkołach publicznych, a kończy się w trzecią sobotę maja. W tej chwili obserwujemy odchodzenie od sobotniego systemu nauki. Można znaleźć szkoły działające w każdym dniu tygodnia. Jedynie niedziela pozostaje wolna. Lekcje w tych szkołach, w których prowadzone są zajęcia w ciągu dni roboczych odbywają się wieczorem, zwykle od 5 po południu do 9 wieczorem. Tego typu system nauki oferują zwykle palcówki, w których uczą się dzieci mieszkające blisko szkoły. Zajęcia w ciągu tygodnia cieszą się coraz większą popularnością, ponieważ wiele dzieci, zwłaszcza starszych, uczestniczy w soboty w zajęciach sportowych w amerykańskich szkołach.

Ile godzin zazwyczaj trwają lekcje?

W młodszych klasach trzy godziny, a w starszych trzy i pół do czterech.

Jak wygląda program zajęć? Czy jest wzorowany na polskim, czy może jest układany specjalnie dla dzieci dwujęzycznych?

 Większość szkół zaopatruje się w podręczniki w Zrzeszeniu Nauczycieli Polskich w Ameryce. Podręczniki te są skorelowane z  programami nauczania opracowanymi przez autorów zgodnie z podstawą programową dla szkół polskich poza granicami Polski oraz wymaganiami dla szkół etnicznych stanu Illinois. W praktyce jednak każdy nauczyciel modyfikuje program i dostosowuje go do potrzeb konkretnych uczniów, z którymi pracuje. Program nauczania dla każdej szkoły opracowuje Rada Pedagogiczna tej placówki. Większość dyrektorów daje nauczycielom swobodę w modyfikowaniu programu w zależności od kompetencji językowych uczniów. Wygląda to tak, że pewną wspólną jakość, jeśli chodzi o edukację,  otrzymują wszyscy uczniowie polskich szkół. Różnice dotyczą raczej poziomu i głębokości wiedzy.

Jakich przedmiotów uczą się dzieci w szkole? Czy muszą odrabiać zadania domowe?

W młodszych klasach uczymy głównie języka polskiego i wszystkiego, co się z nim wiąże, czyli tradycji, kultury. Obowiązkowa jest także religia. Dzieci poznają legendy, tradycje związane ze świętami, czy polskimi zwyczajami. Większość szkół wprowadza w piątej klasie historię, a w szóstej geografię.

Oczywiście, że prace domowe są zadawane. Kontakt z językiem polskim tylko raz w tygodniu nie miałby sensu. Ale to nie są bardzo trudne, czy obciążające zadania. Często dzieci musza przygotować jakąś prezentację, przeprowadzić wywiad, czy odrobić ćwiczenia gramatyczne, albo narysować ilustrację od przeczytanego tekstu.

 
Czym kończy się edukacja w szkole podstawowej i średniej?

 Na zakończenie szkoły podstawowej jest egzamin podsumowujący. Koniec nauki to specjalna uroczystość, uczniowie otrzymują świadectwa, pamiątkowe dyplomy, czasem statuetki. W szkole średniej uczniowie zdają maturę. Na zakończenie nauki odbywa się specjalna msza graduacyjna, a wcześniej na sto dni przed egzaminem maturalnym – studniówka.

Czy ukończenie szkoły polskiej w jakikolwiek sposób wpływa na edukację dzieci w szkołach amerykańskich?

Poszczególne szkoły starają się o akredytację w stanie Illinois. Placówki, które spełniają wymogi, czyli mają określoną liczbę godzin zajęć dla dzieci, kadrę pedagogiczną z określonym wykształceniem i program odpowiadający wymaganiom dla szkół etnicznych mogą składać wnioski o przyznanie statusu szkoły etnicznej. Wtedy uczeń, który od nas otrzymuje taki dokument o akredytacji dla szkoły, może go przedstawić w swojej amerykańskiej szkole i może starać się o to, by zaliczono mu tak zwane kredyty z języka polskiego jako obcego w macierzystym high school.

Poza tym w 2014 roku stan Illinois przyjął tzw. Seal of Biliteracy, czyli Pieczęć Dwujęzyczności. Każde dziecko, które zna jakiś język poza angielskim, ma prawo w wybranych szkołach średnich stanu Illinois składać egzamin z tego języka. Egzamin taki zdaje się on-line. Niestety nie ma wśród proponowanych egzaminów, egzaminu z języka polskiego. Zrzeszenie Nauczycieli Polskich w Ameryce stara się o przygotowanie takiego egzaminu i współpracuje w tej kwestii z ośrodkami akademickiemu w Polsce. Mamy nadzieję, że jeszcze w tym roku szkolnym egzamin ,,Seal of Biliteracy” będzie dostępny także dla języka polskiego. Jesteśmy w stałym kontakcie z Illinois Board of Education i wierzymy, że już wkrótce nastąpi włączenie języka polskiego do egzaminu ,,Seal of Biliteracy”.

Czy nauka w polskich szkołach daje uczniom lepsze przygotowanie do studiowania w Polsce?

Nasze Zrzeszenie współpracuje z Polską w zakresie egzaminów certyfikatowych, które dają możliwość studiowania w Polsce. Jeżeli uczniowie zaliczą taki egzamin na określonym poziomie, otrzymują certyfikat, który uznawany jest przy staraniu się o przyjęcie na polskie uczelnie.

Czy są jeszcze jakieś korzyści z nauki w polskich szkołach?

Bardzo ważnym aspektem jest integracja uczniów w poszczególnych klasach. Dzieci nawiązują trwałe więzi z rówieśnikami, często spotykają się latami – przez całą szkołę podstawową i średnią. Zdarzają sie nawet małżeństwa między parami, które poznały się właśnie w szkole polskiej. Ostatnio taki przypadek miał miejsce w szkole Kościuszki.

Czy zajęcia odbywają się tylko w języku polskim?

 Przede wszystkim. Ale są także klasy dwujęzyczne, gdzie uczy się języka polskiego za pomocą angielskiego.

Jak wygląda sprawa podręczników? Czy uczniowie muszą je kupić?

Większość szkół korzysta z podręczników wydawanych przez nas. Niektóre szkoły sprowadzają także pomoce dydaktyczne z Polski. Zasada jest taka, że podręczniki kupuje szkoła, a nie rodzice indywidualnie. Książki te są potem rozprowadzane w szkole.

My, jako Zrzeszenie, oferujemy także mnóstwo pomocy naukowych, takich jak mapy, gry edukacyjne, zeszyty ćwiczeń, pomoce multimedialne.

Na jakich zasadach dobierana jest kadra pedagogiczna? Czy preferowani są nauczyciele z wykształceniem z Polski?

Decyzja dotycząca kadry zależy od dyrektora każdej szkoły. Powinny to być osoby z wykształceniem pedagogicznym. Nie ma większego znaczenia, czy jest ono zdobyte w Polsce, czy tutaj. Najbardziej poszukiwani są, zwłaszcza w klasach starszych, poloniści.

Jak wygląda współpraca szkół ze Zrzeszeniem Nauczycieli Polskich? 

Większość szkół współpracuje z ZNP, ale na zasadzie dobrowolności. My nie mamy możliwości, ani środków prawnych, aby kontrolować i nadzorować szkoły, czy skłonić poszczególne placówki do wprowadzenia rekomendowanych przez nas programów. Oferujemy mnóstwo szkoleń dla nauczycieli i wielu z nich korzysta z takiej możliwości podnoszenia kwalifikacji. Niektóre szkoły wymagają od nauczyciela, by przynajmniej raz w roku wziął udział w szkoleniu podnoszącym jego kwalifikacje.

My dajemy nauczycielom naprawdę ciekawą ofertę edukacyjną. Przyjeżdżają do nas wykładowcy z Polski, specjaliści nauczania języka polskiego, jako drugiego, metodycy, psycholodzy, trenerzy i edukatorzy np. z IPN itp. Mamy też oferty edukacyjne skierowane do uczniów np. wystawy, warsztaty przygotowujące do egzaminów certyfikatowych, konkursy, programy artystyczne.